Dört Element

Tamam artık -esasen çok uzun süredir- uranyumundan fransiyumuna boy boy çeşit çeşit element var; hatta onu geçtim kuarkı madde altı parçacığı sicimi osu busu bile mevcut; ancak gene de dört element sembolizmi her daim varlığını koruyor. Yakın zamanda Dan Brown'un Angels and Demons kitabında da oldukça çarpıcı şekilde kullanılışına tanık olmuştuk.

Ateş, hava, su ve toprak. Antik Çağlarda evrenin varoluşunun temel taşı olarak düşünülmüş dört unsur. Okultizmin bel kemiklerinden biri. Astrolojiden tarota her yerde izleri mevcut. Paganik ayinlerin de temelini oluşturan bu motifler kültürden kültüre değişiyordu. Ayrıca beşinci element konusu var ki yazının sonunda değinmeye çalışacağım. Şimdilik klasik elementlerle ilerleyelim.

Yunus Emre dört elementten dört ejder diye bahseder: "Od, su, toprağ, yel"

Nitekim burçların sınıflandırılışı ve karakteristiklerinin oluşumunda da elementlerin "insani" özellikleri baz alınmıştır. Peki nedir bu özellikler?

SU:
Her daim duyguların ve bilinçaltının sembolü olmuştur. Ay ve med cezirle de yakından ilişkilidir. Su elementi esasen insanlardan hatta kendimizden sakladıklarımızı ve sezgileri temsil eder.

Su grubuna mensup burçlar: Yengeç, Akrep ve Balık'tır. Yani Zodyak'ın en duygusal burçları. Karakteristikleri değişse de bu üç burcun temel özelliklerinde aşırı duygusallık, sezgisellik, hayal gücü ve bastırılmış duygular mevcuttur. Su elementi çok yönlü ve derin düşüncenin sembolüdür. Ayrıca da sessizliktir, sözel olması gerekmez; kişinin yaşadığı olaylara karşı gerçek tepkilerini içsel olarak yaşaması da suyun bir özelliğidir. Negatif uçlarda realite kaybı, kıskançlık ve duygusal krizlere dönüşür.

Su ile ilişkili gezegenler ise Ay, Neptün ve Pluton'dur. Ay'ı zaten başta söylemiştik, Neptün (Poseidon) zaten denizlerin tanrısının adıdır ve astrolojik anlamda da gene hayalleri, bilinçaltını ve arzuları da temsil eder. Pluton ise ölümün ve yeniden doğumun sembolü olup sezgiselliği de içerir.

Tarotta ise su elementi Minor Arkana'nın Kupa destesi ile ilişkilidir ve genelde bu kartlar duygusal modların tasvirlerinden oluşur. Nitekim Minor Arkana'dan türetilmiş olan iskambil kartlarında da malumunuz kupanın sembolü kalptir.

Kupa, Kutsal Kase metaforuna da göz atacak olursak Su elementi dişilik ile de ilgilidir. Dişi enerji (Yin) ile bağdaştırılması, Ay'ın antik çağlardan beri en güçlü kadınsı sembollerden biri olması (rahim) da tesadüf değildir. Temsil ettiği mevsim ise Sonbahar'dır.

HAVA:
Değişken, hızlı ve sonsuz devinimli. Hava elementi bilgi ve iletişim ile özdeşleştirilmiştir. Hava rasyonelliği de temsil eder ancak Toprak'taki gibi sabit değildir. Bilakis çok değişken ve hatta kalıcı olmaya uzak bir yapıdadır. Su grubunun derinlere inme arzusu, aşırı duygusallığı ve sezgiselliği Hava elementinin tam anlamıyla zıttıdır. Nitekim bu iki gruba ait burçlar da kolay kolay anlaşamazlar.

Hava elementi ile ilişkili burçlar: İkizler, Terazi ve Kova'dır. Terazi, İkizler ve Kova ikilisinden biraz ayrışsa da üç burcun temel özelliklerinde iletişim becerisi, hızlı devinim ve bilgiye ulaşma, sentezlemeye meyli görürüz.  Negatif açıdan duyarsızlık, yüzeysellik ve bencillik gibi kavramlarla özdeşleşir.

Merkür, Venüs ve Uranüs Hava elementiyle ilişkili gezegenlerdir. Terazinin farklılığı da burada çıkar: Merkür hız ve pratiklik (İkizler), Uranüs (Kova) değişimin gezegeniyken Venüs hem Terazi hem de Boğa burcunun yönetici gezegenidir. Yani estetiğe düşkünlük, yerleşik düzen, duygular ve ihtirası temsil eder. Bu yüzden Terazi'nin karakteristiği tam anlamıyla Hava değil, Hava-Toprak karışımı bir yapıdadır.

Minor Arkana'da Hava'nın sembolü Kılıçtır ve genelde destenin en "sert" kartları da kılıçlara aittir. Öğretici eylemler ve kalıcı -kimi zaman yıkıcı- değişimleri tasvir ederler. Ve bu süreçlerde kimi zaman mücadele kimi zaman da sabır gereklidir. Kılıcın iskambil sembolü ise Maça'dır.

Hava İlkbahar mevsimi temsil eder ve maskülen enerji formlarından biridir.

TOPRAK:
İşte dört elementin  en sabiti. Toprak dingin ve durağan enerjinin sembolüdür. Değişime kapalılığı ve koşullar mükemmelleştiği anda bu koşulları korumayı temsil eder. Risk almamak ve dengeyi korumanın anahtarı olarak gösterilir. Toprak rasyonelliğin de sembolüdür, pek tabii bir de sabit fikirliliğin.

Boğa, Başak ve Oğlak Toprak grubunun burçlarıdır. Üç burcun temel karakteristiği de dengeli yapılarıdır. Ani değişimler ve sürprizler bu burçların doğasına ait değildir, bilakis onlar için son derece olumsuz kavramlardır. Bu açıdan Hava grubu ile ters düşerler. Ayrıca yerleşik düzen ve ev hayatı da onlar için çok önemlidir. Son olarak maddi düzen ve iş hayatı da toprak elementi ile ilişkilidir. Negatif fazlarda cimrilik, eylemsizlik ve aşırı gösteriş düşkünlüğünü simgeler.

Merkür, Venüs (ikisi de aynı zamanda hava grubu üyesi) ve Satürn Toprak elementiyle ilişkilidir. Merkür ve Venüs bu sefer stabil yüzleriyle karşımıza çıkarlar. Sürekli değişen ruh halleri yerine içsel şüpheler ancak sabit bir duruş vardır. Satürn ise zodyakın "sert eğitmeni" olup mantıksal kararlarla da alakalıdır.

Toprak elementi Minor Arkana'da Tılsım (Para) ile sembolize edilir. Genelde bu kartlarda maddi dünya ve rasyonel kararla ilgili kavramlar tasvir edilir. İskambil sembolü Sinek'tir.

Gaia, Toprak Ana her daim mitolojinin en önemli figürlerinden biri olmuştur. Toprak elementi de feminen enerji ile ilişkilendirilir. Temsil ettiği mevsim ise Kıştır. (Neden İlkbahar değil şahsen anlamıyorum)

ATEŞ:
Ve son olarak en "haşin" element ile karşı karşıyayız. Ateş dürtülerin ve eylemselliğin sembolüdür. Yakıcıdır, anidir ve değişimdir. Yanarak yok olup küllerinden doğan Anka Ateş elementinin metaforlarından biridir. Hava elementine kıyasla Ateş'in sembolize ettiği değişim daha köklü ve daha zorlayıcıdır.

Koç, Aslan ve Yay Ateş grubuna ait burçlardır. Üç burçla da liderlik, tutku ve cesaret kavramları alakalıdır. Ayrıca özellikle de Yay burcu ile özgürlük yakından bağlantılıdır. Bu burçlar kişisel baskılara tahammülde en zorlanan gruptur. Ayrıca Ateş elementi  "Ego"nun da temsil edilişidir. Bu sebepten ötürü bu burçların olumsuz özelliklerinde aşırı hırs, kendini dev aynasında görme, çocuksuluk ve öfke bulunur.

Elementle bağlantılı gezegenler Güneş, Jüpiter ve Mars'tır. Güneş ve Jüpiter başarıyı, gücü ve zaferleri temsil ederken; Mars eylemselliktir. Ani tepkiler, kaos ve yıkım. Ayrıca çocuksuluk. Üç gezegen de yüksek enerji ile ilişkilidir ve dikkat çekicidir. Liderlik kavramı Ateş grubuyla birleşir.

Ateşin en önemli anlamlarından biri "arınmak"tır. Eğer bu açıdan elementi anlatmak istersek ayrı bir yazıya başlamam gerekir. "Ateşten geçmek" gerek tasavvuf gerek ezoterizmde en önemli sembollerden biridir ve kişilerin yıkımla dönüşümünü, tekamülünü simgeler.

Tarotta Değnek ile temsil edilir ve bu kartlar da eylemlerle ilişkilidir. Fevrilikle ilgili uyarılar bolca mevcuttur. Pek tabii elementin temsil ettiği mevsim Yazdır.

BEŞİNCİ ELEMENT?
Klasik dört element dışında Luc Besson filmine dahi konu olmuş pek meşhur beşinci elementi de unutmayalım. Kimi kültürlerde dört elementin toplamı ve herşeyin kusursuz ahengi olarak betimlenir, kiminde ise hiçlik.

Öncelikle Yunan kültüründe sonra da ortaçağda Simya geleneğinde beşinci elemente "Aether" ismi veriliyordu (kelimenin kökeni parlamaktan gelir) ve bu element evreni temsil etmekteydi. Yaradılışın özü olarak nitelendirilen Aether'e bir çeşit  ilkel "Higgs Bozonu" da diyebiliriz aslında.

Özellikle de ortaçağda nice simyacı bu kusursuz elementi (Felsefe Taşını) yaratmak için uzun maceralara girişmiş ve sayısız deneyler yapmıştı. Şimdi CERN'de çok daha "ufak" şeyleri çarpıştırarak çok daha büyük ve gerçek cevapları bulmaya çalışıyoruz. Acaba Paracelsus ve türevi kişiler bugün yaşasalar neler düşünürlerdi...

Uzakdoğu kültüründe beşinci elementin Çince ismi Wuji'dir. Anlamı hem sonsuzluk hem de hiçliktir. Bu açıdan kabalanın her şeyi başlatan hiçlikten gelen ışık "Ayn Sof"a da benzer.

Hinduizm'e dönersek Aether'in yerini Akasha alır. İnanışa göre Akasha'ya ulaşan tüm evrenin bilgisine sahip olabilir.

Özetleyecek olursak beşinci element bütünlük ve sonsuzlukla ilişkilidir. İnsanoğlunun kusursuzluğu bulma arayışının sembolüdür. Ancak bu arayışın sonuçsuz kalacağı gerçeği de elle tutulur dört elementin yanında her daim mistik yapıda olan beşinci elementin temel doğasını oluşturur.

İKONOGRAFİ
Dünyanın en bilinen sembollerinden biri olan Haç dört elementi temsil eder. Burada mevzu bahis haç hristiyanlıkta bildiğimiz hali değil dört kolu da birbirine eşit olandır.

Ayrıca kare figürü de pek tabii dört elementle ilişkilidir. Numerolojide de dört sayısı bütünlük ve denge ile özdeşleştirilmiştir. Çizimlerde daire (evren) içinde kare (dört element) kusursuz düzen sembollerinden biridir.

Ve Hitler'in ters çevirerek kullandığı insanlığın en kadim simgelerinden biri olan Swastika da dört elementin en önemli ve en eski işaretlerinden biridir.

Tarotta Dünya kartında dört elementin dengeli varlığı ve evrendeki kuvvetlerin tasvirlerini görürüz. Ayrıca dört büyük melek metaforu, mahşerin dört atlısı (dualite) gibi kavramlar hep evrensel dengenin motifleridir.

Son olarak özetleyecek olursak beşinci element bütünlük ve sonsuzlukla ilişkilidir. İnsanoğlunun kusursuzluğu bulma arayışının sembolüdür. Ancak bu arayışın sonuçsuz kalacağı gerçeği, elle tutulur ve herkesin en azından bir tanesiyle kendini özdeşleştirebileceği dört elementin yanında her daim mistik yapıda olan beşinci elementin temel doğasını oluşturur. Ancak insanoğlu bitmek bilmeyen bilinmeyene duyduğu tutkuyla kah Kızıl Elmayı, Kutsal Kaseyi kah Felsefe Taşını; ve de pek tabii kendi cennetini aramaya devam edecektir.